WESTERN (2017) της Valeska Grisebach
Το Western της Valeska Grisebach είναι μια καθαρά ευρωπαϊκή υπόθεση παρόλο τον παραπλανητικό τίτλο. Η μοναδική μέχρι στιγμής φετινή ταινία που εξερευνά μερικές από τις αιτίες των δυσκολιών συνεννόησης των κρατών, μεταξύ της μεγάλης ευρωπαικής οικογένειας. Παρουσίαση και κριτική της ταινίας έχουν γίνει μέρες πριν από τον ηλεκτρονικό και έντυπο τύπο. οπότε θεωρώ πολύ πιο ενδιαφέρον να μεταφέρω τις σκέψεις της σκηνοθέτιδας για την ταινία της. Η συνέντευξη δόθηκε στο περιοδικό Cahiers du Cinema (τ.738) στις 25/5 στους συντάκτες Cyril Beghin και Jean Philippe Tessé. Μεταφέρω τα αποκαλυπτικά και διαφωτιστικά για την ταινία της λόγια.
ΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ
Το θέμα της Ευρώπης με απασχολεί εδώ και επτά χρόνια … και ξαφνικά βρήκα το πλαίσιο για να μιλήσω […] Γερμανοί εργάτες αποσπασμένοι στη Βουλγαρία σε ένα εργοτάξιο, βρίσκονται ξένοι σε μια ξένη χώρα και γεμάτοι προκαταλήψεις γι' αυτήν.
Υπήρχε αρχικά η προβληματική των εργατών που βρίσκονται αποσπασμένοι σε μια άλλη χώρα γενικά, αλλά και ο ενθουσιασμός μου για τις ταινίες western: αρρενωποί ήρωες, με απαθή πρόσωπα και η συμπεριφορά τους: είναι περιθωριοποιημένοι ή εκτός κοινωνίας ; Σύμφωνα με ποιους κανόνες μια κοινωνία ή μια ομάδα διαμορφώνεται; Άρχισα να παίρνω συνεντεύξεις από ανθρώπους που συναντούσα στο δρόμο. Τους ρωτούσα για το δικό τους western στην καθημερινότητα. Έτσι έφτασα στους εργάτες του BTP […] είδα βίντεο δικά τους κατά την διάρκεια απόσπασής τους σε μία αποστολή […] άκουσα τα πικάντικα αστεία τους για τις γυναίκες ή για τους ξένους , αστεία διφορούμενα που εξέφραζαν, αναλόγως, πότε την επιθυμία ή τον φόβο για τον άλλον [...] από την μία μεριά έχουν την επιθυμία να συναντήσουν τον ξένο και από την άλλη έχουν την αντίδραση του τύπου «εμείς οι Γερμανοί έχουμε μεγάλες μηχανές, εσείς φτωχή χώρα»[…] Έκανα περίπου 600 συνεντεύξεις, όλες στο Βερολίνο[...] Τα πραγματικό casting έγινε αργότερα, αλλά το κύριο πρόσωπο, τον Meinhard, τον ανακάλυψα μέσα από τις παραπάνω συνεντεύξεις. Τον είχα παρατηρήσει σε μια αγορά αλόγων κοντά στο Βερολίνο. Με εντυπωσίασε με το εξωτερικό του παρουσιαστικό και με τον τρόπο του να τοποθετείται στη σκηνή, είναι μια εικόνα της ταινίας, προσφέρει μία επιφάνεια αναγνώρισης.
Ο ΤΟΠΟΣ
Ήξερα ότι ήθελα να γυρίσω (την ταινία) στην Ανατολική Ευρώπη. Ήθελα την οπτική της "διπλής" Ευρώπης. Σκεφτόμουν τη Ρουμανία ή τη Βουλγαρία γιατί είχα ταξιδέψει πολύ σε αυτά τα μέρη[…] Ο μύθος του κενού που δημιουργήθηκε από την πτώση του Τείχους ήταν πάντα παρών στη Γερμανία. Εξελίχθηκε λίγο από τότε, αλλά οι Γερμανοί συνεχίζουν να ζουν με αυτό το φάντασμα.
ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΜΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΗΘΟΠΟΙΟΙ
Δεν ήταν δύσκολο […] το να παίζουν όλοι μαζί, τους γοήτευε. Υπάρχει ο ενθουσιασμός, οι άνθρωποι εμπιστεύονται το ένστικτο και τη λογική τους, αισθάνθηκαν ότι πίστευα σε αυτούς και το αντίθετο[…] Ο Μeinhard δεν ήθελε να του λέμε πολλά, ήθελε να εκπλήσσεται, να ανακαλύπτει την ιστορία μέρα με την μέρα […] αυτό φαινόταν και από τη χορογραφία του, τον τρόπο που τον έβαζα στη σκηνή. Ο Vincent, ο αντίπαλός του, ήθελε άλλη φόρμα συνεργασίας μαζί μου.
Έγραψα ένα σενάριο αλλά όχι με συμβατικό τρόπο […] είναι κυρίως οι καταστάσεις και η ατμόσφαιρα. Έχω ανάγκη από μία αυστηρή φόρμα, αλλά στο τέλος αυτό με αγχώνει. Έτσι απομακρύνθηκα από το σενάριο, δεν το κοίταζα κάθε μέρα. Όλοι έπρεπε να το γνωρίζουν αλλά κανείς δεν έβλεπε τους διαλόγους. Πριν το γύρισμα τους διηγόμουν πολύ συγκεκριμένα τους διαλόγους, τους έλεγα τη χορογραφία και οι ηθοποιοί έπρεπε να τα απομνημονεύσουν και εκεί βέβαια υπήρχαν και εκπλήξεις. Ήταν μία συνεργασία.
Αυτό που εμφανίζεται στην ταινία σαν πολύ ρεαλιστικό, σαν documentaire, είναι στην πραγματικότητα πολύ τεχνητό [...] Στη δουλειά μου πρέπει να αντιμετωπίζω τη μυθοπλασία μέσω της πραγματικότητας, με αυτό που δεν μπορώ να εφεύρω. Και αυτό το ρεαλιστικό υλικό έχω την διάθεση να το εξυψώσω σε ένα ανώτερο επίπεδο, συμβολικό. Γι' αυτό και το ενδιαφέρον μου για το σώμα, τα τοπία, το φως.
ΓΙΑΤΙ WESTERN
Τα western με γοήτευαν πάντα και σήμερα ακόμα όταν νιώθω νοσταλγία, έχω μία ξαφνική διάθεση να δω ένα western. Ήδη από μικρή ήθελα να κατανοήσω αυτή τη γοητεία, να την εξερευνήσω. Οι άνδρες-ήρωες με ενδιέφεραν, αυτό που οι άνθρωποι αυτοί μετέφεραν, το βάρος που η κοινωνία τους φόρτωνε. Είναι ρόλοι πολύ πιο σαγηνευτικοί από αυτούς των γυναικών, που περίμεναν την επιστροφή του ήρωα [...] Το είδος αυτό μου αρέσει γιατί είναι συντηρητικό, ανδρικό και στην ταινία μου υπάρχει θέμα ανδρισμού […] Το έχουμε όλοι οικειοποιηθεί το western, έχει γίνει ένα παγκόσμιο είδος. Συμπεριλαμβάνει την επιθυμία μετανάστευσης, τον εξωτισμό και την ελευθερία. Και ύστερα είναι κατά ένα μεγάλο μέρος οι Ευρωπαίοι που φεύγουν για την περιπέτεια και απαντούν έτσι στο κάλεσμα του μύθου.
Οι Γερμανοί έχουν μια ρομαντική σχέση με τα western, o καλός άγριος, οι Ινδιάνοι.
Τα western που με συνόδευσαν στην ταινία μου είναι το Winchester’73 του Anthony Mann κυρίως, αλλά και το Lord Jim του Conrad (συγγραφέας).
MEINHARD
Η χαρακτήρας του Meinhard δεν είναι τόσο δειλός όσο ένας οπορτουνιστής. Το στοιχείο αυτό είναι ένα κίνητρο που με ενδιαφέρει πολύ: αυτή η λεπτή στιγμή που αποφασίζεις να κάνεις ή να μην κάνεις κάτι. Ο Meinhard ψάχνει την ταυτότητά του μέσα στην ομάδα. Θέλει να ανήκει στους Γερμανούς ή θέλει να περάσει στους Βούλγαρους; Υπάρχουν στιγμές που διστάζει. Όταν εφευρίσκει το παρελθόν του λεγεωνάριου είναι γιατί φοβάται. […] Παρόλο που είναι απομονωμένος, μοναχικός, έχει την επιθυμία να φτάσει κάπου, ψάχνει ένα δέσιμο. Αντίθετα με τους ήρωες των western που θέλουν να αποσυρθούν μέσα στην κοινωνία αλλά μένοντας απ' έξω, ο Meinhard πραγματικά προσπαθεί να μπει μέσα στην κοινωνία. [...] Είναι συνήθως στη μέση του ποταμού, η ανάγκη να είναι κοντά και την ίδια στιγμή να μην είναι. Η ανάγκη να κρύβεται. Η στιγμή- κλειδί είναι όταν βρίσκεται στο αυτοκίνητο με τους Βούλγαρους, τους κάνει να πιστέψουν ότι είχε υπάρξει λεγεωνάριος. Η πιο προσωπική μου έκφραση μέσα στην ταινία είναι αυτή η στιγμή αποπλάνησης, όπου ψεύδεται αλλά κατορθώνει παρόλα αυτά να επιστρέψει στην κοινότητα.
ΤΟ ΤΕΛΟΣ
Αυτό το τέλος είναι η στιγμή που ο Meinhard έχει, επιτέλους, την ευκαιρία να έρθει σε πραγματική επαφή με τον εαυτό του και τους άλλους. Ενσωματώνεται ξανά στην ομάδα. Έχει χάσει το προσωπείο, είναι μία εσωτερική στιγμή αλλά και ένα κλειδί. Δεν παίζει πια έναν ρόλο, οι άλλοι ανακαλύπτουν το πραγματικό του πρόσωπο.
Η έμπνευση ή η ελπίδα αυτής της ταινίας είναι η αισιοδοξία, αυτό θέλει να υποστηρίξει. Την συνθήκη συμφωνίας ανάμεσα στους Ευρωπαίους.
Comments