ΜΠΡΑΒΟΣ του Άλαν Τρότερ, μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Gutenberg, 2021 [ Muscle, Alan Trotter, 2019]
Αρχίζεις με τον Πρόλογο και σκέφτεσαι τον Μπέκετ, συνεχίζεις με την κυρίως ιστορία και νομίζεις ότι διαβάζεις σελίδες του Ντάσιελ Χάμετ ή του Ρέιμοντ Τσάντλερ (σκληρό νουάρ οπωσδήποτε αλλά και pulp), ενδιάμεσα εμφανίζεται μια άλλη θεώρηση της «τσαχπίνας» Κοκκινοσκουφίτσας, καθώς και αρκετός Φίλιπ Ντικ (ή επιστημονική φαντασία) και κάπου κάπου η ατμόσφαιρα θυμίζει Πίντερ! Αυτό είναι το εντυπωσιακό μυθιστορηματικό ντεμπούτο του τριανταδυάχρονου Σκοτσέζου, Άλαν Τρότερ, που παρά την χρήση των διαστρωματωμένων παλίμψηστων (κατά Genette), δημιουργεί έναν ολοδικό του κόσμο.
«Όταν ο ____ έφτασε στην πόλη καθόμουν έξω από ένα καφενείο. […] Τον ____ τον πέταξαν από ’να αμάξι. […] Τον πέταξαν σχεδόν κοντά στα πόδια μου. Με κοίταξε ψηλομύτικα, λες κι ήμουν τα σκατά του. […] Ο ____ έφτυσε λίγο αίμα και είπε ότι μπορούσε να μείνει σε μία πόλη μονάχα αν είχε λούνα παρκ και τρενάκια τρόμου, κι εγώ είπα ότι είχαμε ένα λούνα παρκ με τρία τρενάκια του τρόμου, κι έτσι τον πήρα και πήγαμε εκεί».
Πιθανολογούμε ότι βρισκόμαστε στη δεκαετία του ’50 σε μια πόλη της Αμερικής (;) ‒και λέω πιθανολογούμε, γιατί δεν αναφέρεται πουθενά γεωγραφικός τόπος ή χρόνος από τον συγγραφέα‒, όπως προκύπτει από την ατμόσφαιρα, τους τίτλους των περιοδικών και τις ενδυματολογικές αναφορές των προσώπων. Ο Μποξ και ο ____ είναι δύο μπράβοι στο επάγγελμα, που αρχικά προσπαθούν να ασχοληθούν με την προστασία μικροεπιχειρηματιών, μετά όμως καταφέρνουν να μπουν στη δούλεψη του Τζαρέκι, του ενός από τους δύο αρχηγούς που διαφεντεύουν την πόλη. Η καθημερινότητά τους στη δουλειά είναι σπασμένα χέρια, σπασμένες μύτες, βγαλμένα δόντια, σφαίρες, αίμα, χαραγμένα πρόσωπα, συνεργασίες με ομοίους, π.χ οι κοκκινομάλληδες τρίδυμοι κ.ά. Όταν δεν δουλεύουν, πηγαίνουν στο λούνα πάρκ, τρώνε παγωτά, χαρτοπαίζουν ή απλώς βαριούνται. Γύρω τους κινείται ένας θίασος από δευτερεύοντα γκροτέσκα πρόσωπα, μερικά με κομμένα μέλη ή παραμορφωμένα αυτιά (Τσάιλντς, Κάιν), αλλά και πρόσωπα-κλειδιά, όπως ο «κοκαλιάρης πιτσιρικάς», συγγραφέας ιστοριών επιστημονικής φαντασίας, Χόλκομπ, και η ερωμένη του Έβι, μορφή που φέρνει τη γυναικεία αύρα στη ζωή του Μποξ. Μαζί με αυτή την κύρια ιστορία, εναλλάσσεται και μια δεύτερη που την προαναγγέλλει (Πρόλογος) και τη διακόπτει με πολλαπλά Ιντερλούδια, με πρωταγωνιστές δύο αινιγματικούς τύπους, τον Έκτορα και τον Τσαρλς.
Ο Άλαν Τρότερ, πατώντας στα κλισέ του σκληρού νουάρ και του λαϊκού μυθιστορήματος, προσπαθεί, ως έναν φόρο τιμής, ίσως, να το εξερευνήσει από «μέσα» και να το μεταμορφώσει σε κάτι νέο, και αυτό το επιτυγχάνει τόσο με τους αφηγηματικούς τρόπους και την περίτεχνη δομή όσο με τη γλώσσα και την ατμόσφαιρα που πλάθει.
Αρχικά, ο τρόπος που βαπτίζονται (ή και όχι) τα πρόσωπα στην ιστορία παρουσιάζει ενδιαφέρον· αναφέρει ο αφηγητής: «Αυτός, ο ____, μου έδωσε το όνομα Μποξ […] αλλά το όνομα αυτό μου μιλούσε για μια απλή χρησιμότητα ‒ και μου κόλλησε, κι ήμουν χαρούμενος που το είχα». Επίσης, το κύριο πρόσωπο της δράσης ονομάζεται ____, μπορείς να τον φανταστείς όπως θέλεις, να τον ονομάσεις όπως θέλεις ή αυτό σημαίνει ότι είναι ένα πρόσωπο περιθωριακό, εκτός κοινωνίας, εκτός συναισθημάτων; Γενικότερα, τα περισσότερα πρόσωπα δείχνουν να έρχονται από το πουθενά, χωρίς κάποιο παρελθόν ή άλλα στοιχεία ταυτότητας, σχετίζονται ξαφνικά μεταξύ τους, μερικά εξαφανίζονται ξαφνικά, όπως άλλωστε έτσι ξαφνικά εμφανίστηκαν ( π.χ. ο ____ ), στοιχείο που ενισχύει την ατμόσφαιρα του μυθιστορήματος, όπου πλανάται ένας αέρας παραλογισμού, ασάφειας αλλά και υποδόριου χιούμορ.
Οι χαρακτήρες του Μπράβου κινούνται από το μεταίχμιο έως το περιθώριο της κοινωνίας. Φυσικά, η άσκηση βίας, ώστε «να διευκολύνουν τη ροή της μεταμέλειας», είναι η καθημερινή τους γλώσσα και την προσεγγίζουν είτε ψευτο-φιλοσοφικά (Έκτωρ, Τσαρλς) είτε με μια φυσικότητα σαν να είναι το μόνο πράγμα στη γη που είναι ικανοί να κάνουν (____), είτε με μια ολότελα δική τους θεώρηση (Μποξ), πάντως χωρίς να εμφορούνται με κανενός είδους συναίσθημα. Συνεπώς, τα άφθονα επεισόδια βίας αποτελούν στην ουσία την πλοκή του μυθιστορήματος. Στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, παρακολουθούμε τους Μποξ και ____, καθώς εκτελούν τις διαδοχικές παραγγελίες βίας, αλλά και τις ώρες που δεν έχουν απολύτως τίποτα να κάνουν ή δεν ξέρουν τι να κάνουν, όπου η απραξία αυτή αποτυπώνεται στη μη προώθηση εξέλιξης της πλοκής. Βεβαίως, μετά την εμφάνιση της Έβι, όπου ο Μποξ κινητοποιείται συναισθηματικά ποικιλοτρόπως, και μέχρι το τέλος, το παζλ συναρμολογείται με έναν αναπάντεχο, απρόβλεπτο και παράδοξο τρόπο. Οι γυναίκες του μυθιστορήματος αν και έχουν εμφάνιση μικρής διάρκειας, τελικά αυτές πυροδοτούν την εξέλιξη της πλοκής.
Την ιστορία, στο μεγαλύτερο μέρος της, την αφηγείται ο Μποξ· o Mποξ είναι στην ουσία η «ουρά» του ____ στη δράση, στη δουλειά. Είναι αυτός που τον ακολουθεί, ο «δεύτερος ρόλος» (αν ήταν ταινία), όμως αυτός διηγείται, αυτός παρατηρεί, αυτός αισθάνεται εντέλει, ίσως ο μόνος χαρακτήρας που παρουσιάζει κάποια εξέλιξη, είναι ο πρωταγωνιστής του βιβλίου. Ο Μποξ, επίσης, μας εισάγει στη λαϊκή λογοτεχνία επιστημονικής φαντασίας του Χόλκομπ, μας παραθέτει αυτούσια τα διηγήματά του ‒ μια μοιραία έλξη αποκτούν αυτά τα αναγνώσματα για τον Μποξ, ένας τρόπος εγκιβωτισμένης αφήγησης, όπως θα φανερωθεί στη συνέχεια.
Είναι αριστοτεχνικός ο τρόπος που ο Άλαν Τρότερ, παράλληλα με τη ρηχότητα και τη βιαιότητα των πράξεων των χαρακτήρων του, με έναν εντελώς πρωτότυπο τρόπο ‒μέσω των γραπτών του Χόλκομπ και της παράλληλης αποσπασματικής ιστορίας-περιτύλιγμα που εμφανίζεται ανάμεσα στα μέρη της κύριας διήγησης ως Ιντερλούδιο‒, οδηγεί τον αναγνώστη αλλά και το μυθιστόρημα κάπου αλλού: Ο Χρονοταξιδιώτης του Χόλκομπ που σκέφτεται με έναν τρόπο «περιπλανώμενου διαλογισμού», ό,τι θα κάνει στο μέλλον επηρεάζει αυτό που έχει ήδη συμβεί στο παρελθόν, αλλά δεν μπορεί να αλλάξει το παρόν! Επίσης, στα ενδιάμεσα Ιντερλούδια, οι δύο μυστήριοι τύποι από το πουθενά, ο Έκτωρ και ο Τσαρλς, ψυχροί εκτελεστές, φιλοσοφούν περί βίας και κοινωνίας, μετά από κάθε δολοφονία.
«Δεν τίθεται ζήτημα να νιώσουμε άσχημα», λέει ο Έκτωρ. «Κι ωστόσο».
«Κι ωστόσο», λέει ο Τσαρλς.
«Δεν είμαι βέβαιος για το πώς νιώθω».
«Η εμπειρία έχει ήδη χαθεί σ’ ένα είδος αοριστίας».Θέατρο του Παραλόγου, υπαρξιακό βάρος;
Το βιβλίο διαβάζεται σε πρώτη ανάγνωση για διασκέδαση, για αναψυχή. Παράλληλα, ο Τρότερ επιτυγχάνει, συνδυάζοντας αυτό το ετερογενές μίγμα συγγραφικών στιλ (pastiche), να γράψει ένα ολόφρεσκο περίτεχνο μυθιστόρημα ‒δεν ξέρω αν ανανεώνει το είδος νουάρ ή αν μπορούμε να το ονομάσουμε μετα-νουάρ ή αν αυτό είναι ο σκοπός‒ που ωθεί τον αναγνώστη να στοχαστεί για την ανθρώπινη κατάσταση μέσω μιας παράδοξης και απρόβλεπτης διαδρομής. Περιμένω το επόμενό του…
« … Ο παραλογισμός και το απρόβλεπτο είναι επιθέσεις στην κοινωνία, που δεν μπορεί να οργανωθεί παρά μόνο έτσι ώστε να αντιμετωπίζει το προβλέψιμο. Δίχως προβλεψιμότητα, το καλύτερο που μπορεί να κάνει η κοινωνία είναι να δρα στα κουτουρού, και οι δράσεις στα κουτουρού δεν συνιστούν κοινωνία … για λόγους αυτοσυντήρησης, η κοινωνία θα έπρεπε να μας καταδικάσει. Μολαταύτα, είναι απολύτως ξεκάθαρο ότι πότε δεν θα έχει την ευκαιρία: δεν πρόκειται ποτέ να μας ζητήσουν εξηγήσεις για ό,τι έχουμε κάνει. […] Εάν τιμωρήσουμε οι ίδιοι τον εαυτό μας, είμαστε σε υψηλότερο επίπεδο απ’ αυτό το οποίο είναι η κοινωνία».Αντί βιογραφικού σημειώματος, επισκεφτείτε το διαδραστικό site του συγγραφέα:
Εκπληκτικό teaser του βιβλίου, που αποτυπώνει την ατμόσφαιρα:
Συνέντευξη του Άλαν Τρότερ για τον Μπράβο:
Ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης μας οδηγεί στο σύμπαν του συγγραφέα: