ΝΤΟΝ ΤΖΙΟΒΑΝΝΙ του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ (εκδοχή της Πράγας, 1787), σε ποιητικό κείμενο του Λορέντσο ντα Πόντε, Εθνική Λυρική Σκηνή 2021, μουσική διεύθυνση Ντάνιελ Σμιθ, σκηνοθεσία Τζων Φούλτζεϊμς
Στις 14-2-2021 προβλήθηκε η διαδικτυακή πρεμιέρα του Ντον Τζιοβάννι του Μότσαρτ, η νέα συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με την Όπερα του Γκέτεμποργκ και τη Βασιλική Όπερα της Δανίας, στην ψηφιακή πλατφόρμα GNO TV. Αναμφισβήτητα το ζωντανό θέαμα είναι αναντικατάστατο, όμως η προσαρμογή είναι αναγκαία δεδομένων των συνθηκών, και πρέπει να πω ότι η τηλεοπτική σκηνοθεσία ήταν αντάξια των μεγαλύτερων μουσικών και θεατρικών σκηνών. Το εισιτήριο κοστίζει 10 ευρώ (ένα για όλη την οικογένεια), συμπεριλαμβάνεται το πρόγραμμα (σε μορφή e-book) και όποιος επιθυμεί μπορεί να παρακολουθήσει την παράσταση για απεριόριστο αριθμό προβολών μέσα σε 30 μέρες από την αγορά!
Η όπερα στηρίζεται στο ποιητικό κείμενο του διάσημου λιμπρετίστα Λορέντσο ντα Πόντε, που ο ίδιος το χαρακτήρισε ως dramma gioccoso, δηλαδή παιγνιώδες δράμα, ο δε Μότσαρτ καταχώρισε την όπερα ως opera buffa, δηλαδή κωμική όπερα. Οι μουσικολόγοι μεταγενέστερα συμβίβασαν τους όρους και κατέληξαν στο είδος «μουσική κωμωδία».
Το πρόσωπο/μύθος που ενέπνευσε την εν λόγω όπερα είναι Δον Ζουάν (ή Δον Χουάν), όπως τον είχε παρουσιάσει ο μεγάλος Ισπανός ποιητής Τίρσο δε Μολίνα (1579-1648) στο δράμα του Ο απατεώνας της Σεβίλης και ο πέτρινος συνδαιτυμόνας (El Burlador de Sevilla y combidado de piedra) που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1630΄ αφηγείται τις ερωτικές περιπέτειες του ήρωα-απατεώνα, την προσωπικότητα του οποίου έπλασε ο Τίρσο δε Μολίνα με μοναδική πρωτοτυπία και ηθικό δίδαγμα ανάλογο της εποχής. Έκτοτε, αυτή η μορφή/μύθος έχει εμπνεύσει πολλούς δημιουργούς ανά τους αιώνες (Μολιέρο, Γκολντόνι κ.ά.), γιατί θίγει μεγάλα ερωτήματα της ανθρώπινης φύσης όπως την επιθυμία, την ελευθερία, τον φόβο κ.ά.
Έτσι, ο Ντον Τζιοβάννι είναι ο ευγενής-γυναικοκατακτητής που δεν λογαριάζει τίποτα και κανέναν μπροστά στην εκπλήρωση των σαρκικών του επιθυμιών και προκειμένου να πλουτίσει τον κατάλογο των κατακτήσεών του - με αδυναμία φυσικά στις παρθένες. Αποπλανά την Ντόνα Άννα που τον περνά για τον αρραβωνιαστικό της Ντον Οττάβιο και σκοτώνει τον πατέρα της (τον Διοικητή) στην προσπάθειά του να ξεφύγει, κλέβει την νιόπαντρη Τσερλίνα από την αγκαλιά του Μαζέττο, ενώ τον αναζητά ένα προηγούμενο θύμα του, η Ντόνα Ελβίρα. Συνεργός του στα παραπάνω είναι ο πιστός υπηρέτης Λεπορέλλο, ο οποίος απαυδισμένος πια από τον κύριό του και στην προσπάθειά του να τον εγκαταλείψει, εμπλέκεται όλο και πιο βαθιά στα άνομα σχέδιά του. Κάποια στιγμή μπροστά στο άγαλμα του Διοικητή (αυτό έχει αλλάξει στη συγκεκριμένη παράσταση), ο αμετανόητος Ντον Τζιοβάννι, έμπλεος ματαιοδοξίας και υπεροψίας, καλεί το άγαλμα σε δείπνο και εκείνο... δέχεται. Η κατάληξη είναι ένα από τα γνωστότερα μεγαλειώδη και επιβλητικότερα φινάλε όπερας.
Ο Ντον Τζιοβάννι είναι άλλη μια ιδιοφυής όπερα του Μότσαρτ που « ... φέρνει σε διάλογο στοιχεία της διεθνούς ιταλικής σοβαρής όπερας και της κωμικής όπερας , η οποία απηχεί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε έθνους» (από το πρόγραμμα). Επίσης, επιτυγχάνεται μουσικά με θαυμαστό τρόπο η παρουσίαση της κοινωνικής διαστρωμάτωσης της εποχής, καθώς και η αποτύπωση του θανάτου και του μεταφυσικού στοιχείου.
Ο σκηνοθέτης της παράστασης ο Τζων Φούλτζεϊμς (καλλιτεχνικός διευθυντής της Βασιλικής Όπερας της Δανίας) τοποθετεί τη δράση (στο μεγαλύτερο μέρος του έργου) σε ένα σύγχρονο ξενοδοχείο. Πόρτες δωματίων ανοίγουν-κλείνουν, ασανσέρ ανεβοκατεβαίνουν, ένα μοντέρνο λόμπι που οι ήρωες διασταυρώνονται με ένα ποτήρι ή με μια βαλίτσα στο χέρι, με τους εργαζόμενους να είναι πανομοιότυποι σαν ανδρείκελα.
Ο σκηνοθέτης εξηγεί την επιλογή του χώρου:
«Τα ξενοδοχεία είναι σκηνές στις οποίες ζούμε ζωές αψηφώντας τη θνητότητα. Το χάος που δημιουργούμε καθαρίζεται, καμία πράξη δεν έχει συνέπειες και υπάρχουν καθαρά σεντόνια κάθε μέρα. [...]Είναι μέρη όπου συναντώνται διαφορετικά άτομα και τάξεις [...]Μέρη όπου υπάρχει τόσο οικειότητα όσο και ανωνυμία, τόσο ιδιωτικοί όσο και δημόσιοι χώροι».
Μια χορογραφία, λοιπόν, έντονης κινητικότητας που θυμίζει έργο θεάτρου βοντβίλ (vaudeville). Εντυπωσιακές, συμβολικές και σχολιαστικές είναι οι σκηνές του χορού μεταμφιεσμένων, το ψυγείο κρεάτων όπου κρέμεται το άψυχο σώμα του Διοικητή, το αισθησιακό όργιο/δείπνο και φυσικά ο θάνατος/λύτρωση(;) του Ντον Τζιοβάννι. Τα εντυπωσιακά σκηνικά του Ντικ Μπερντ δημιουργούν την απαραίτητη κοσμοπολίτικη και υπαινικτική -ενίοτε μυστηριώδη- ατμόσφαιρα και ολοκληρώνουν τη σκηνοθετική άποψη.
Τη μουσική διεύθυνση της παραγωγής υπογράφει ο Αυστραλός αρχιμουσικός Ντάνιελ Σμιθ, συμμετέχει η Ορχήστρα και η Χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ενώ στους πρωταγωνιστικούς ρόλους συναντούμε τους διακεκριμένους Έλληνες μονωδούς Τάση Χριστογιαννόπουλο/Ντον Τζιοβάννι, Βασιλική Καραγιάννη/Ντόνα Άννα, Γιάννη Χριστόπουλο/ Ντον Οττάβιο, Πέτρο Μαγουλά/Διοικητής, Άννα Στυλιανάκη/Ντόνα Ελβίρα, Τάσο Αποστόλου/Λεπορέλλο, Νίκο Κοτενίδη/Μαζέττο και Χρύσα Μαλιαμάνη/Τσερλίνα.
Όλοι οι συντελεστές ήταν στο πνεύμα της νέας σκηνοθεσίας και έπλασαν τους ρόλους τους ως μια ολοκληρωμένη μουσική και θεατρική ερμηνεία΄ όλοι εξαιρετικοί. Το πολυαναμενόμενο φινάλε ήταν περισσότερο γήινο απ΄ότι συνηθίζεται (ή όλοι προσδοκούμε), αλλά συνάδει με την όλη σκηνοθετική γραμμή και ατμόσφαιρα, αφού στον 21ο αιώνα οι αντιλήψεις περί τιμωρίας και κόλασης είναι σαφώς διαφορετικές από το 1787. Γενικά, κυριάρχησε το κωμικό στοιχείο και η ειρωνεία, ως εργαλεία αποτύπωσης των κοινωνικών σχέσεων και της θνητότητας.
Αμήχανη η υπόκλιση στο φινάλε αφού οι ερμηνευτές απευθύνονταν σε ένα άϋλο κοινό, αμήχανοι όμως και όλοι εμείς οι θεατές που δεν χειροκροτήσαμε και δεν μοιραστήκαμε τα συναισθήματά μας σε πραγματικό χρόνο. Η παράσταση διαρκεί 160 λεπτά που κυλούν σαν νεράκι και αυτό οφείλεται πρωτίστως στη μουσική αλλά, βεβαίως, και στο άρτιο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα της συγκεκριμένης παράστασης.
*Οι φωτογραφίες είναι από την οθόνη που παρακολούθησα την παράσταση.
コメント